Psychoneuroimmunologia to dziedzina medycyny współczesnej, która wyrosła z dawnej psychosomatyki. Psychosomatyka zajmuje się zależnościami pomiędzy naszym życiem psychicznym, naszymi emocjami, doświadczanymi stresami i napięciami wewnętrznymi (przedrostek: „psycho”), a wynikającymi z tego dolegliwościami i chorobami fizycznymi (cielesnymi, somatycznymi).

Krótko mówiąc – psychosomatyka zajmuje się badaniem wpływów czynników psychicznych na organizm człowieka. Istotną rolę w psychosomatyce przykłada się do wpływu stresu na zdrowie, a także zwraca się uwagę na czynniki osobowości, które bądź to przyczyniają się do zdrowia, bądź wpływają na nasze zdrowie niekorzystnie. Np. podejrzliwość wobec otoczenia i generowanie dużych napięć w psychice będą czynnikami ujemnie wpływającymi na nasze zdrowie.

Jako choroby psychosomatyczne najczęściej wymienia się: choroba wrzodowa układu pokarmowego, choroby układu krążenia, otyłość o podłożu psychosomatycznym, zaburzenia łaknienia, zaburzenia oddychania (duszności, astma), migreny, zaburzenia snu, zaburzenia wegetatywne, zaburzenia seksualne o podłożu psychosomatycznym.

Psychoneuroimmunologia jest dziedziną dosyć zbliżoną kierunkiem badań do psychosomatyki. Jak sama nazwa wskazuje, psychoneuroimmunologia bada kierunek zależności między psychiką (psycho), a reakcjami w układzie nerwowym (neuro) i wynikającą z tego odporność organizmu, czyli sprawność układu immunologicznego (immunologia).


Czym jest psychoneuroimmunologia

Szczegółowy kierunek badań psychoneuroimmunologii dotyczy m.in. wnikliwej analizy procesów zachodzących w odporności i kondycji organizmu człowieka pod wpływem stresu.

Na psychoneuroimmunologię, czyli na zagadnienie zależności pomiędzy zdrowiem a stresem, możemy spojrzeć w dwie strony: stres utrzymujący się w dłuższym przedziale czasowym wpływa niekorzystnie na zdrowie, a z drugiej strony – uporanie się ze stresem i relaksacja napięć psychicznych mogą bardzo istotnie poprawić zarówno nasze samopoczucie i jakość życia psychicznego,
jak i mogą przyczynić się do poprawy stanu zdrowia (kondycji i odporności organizmu).


Niektóre badania koncentruję się na zależnościami pomiędzy stresem a aktywnością przysadki mózgowej i nadnerczy. Stres zwiększa poziom kortyzolu, a obniżenie stresu zmniejsza poziom kortyzolu i TSH. Jednocześnie relaksacja stresu i napięć podwyższa poziom hormonu wzrostu.

Kortyzol nazywany jest hormonem stresu. Jego krótkotrwałe podwyższenie poziomu może sprzyjać mobilizacji organizmu, ale długotrwałe utrzymywanie podwyższonego poziomu kortyzolu oddziałuje niekorzystnie, bądź też jest oznaką występujących już chorób.

TSH (hormon tyreotropowy) produkowany jest przez przysadkę mózgową i oddziałuje na tarczycę. Jego podwyższony poziom może prowadzić do nadczynności tarczycy.

Naturalne i łagodne (bardzo niewielkie) podwyższenie wydzielani hormonu wzrostu (somatotropina, HGH) przez przysadkę mózgową, jakie powstaje na skutek relaksacji stresu, czy też wskutek praktykowania medytacji, oddziałuje na ludzki organizm i samopoczucie odmładzająco i witalizująco.


Redukcja stresu poprawia stan naszego zdrowia

Jednocześnie istnieją badania wykazujące, że uporanie się ze stresem i wyzwolenie dobrego samopoczucia (np. poprzez autoterapię, terapie grupowe, poprzez techniki relaksacyjne, czy poprzez medytację) wywołuje zwiększenie wydzielania melatoniny (nazywanej niekiedy hormonem młodości) oraz DHEA-S i GABA.

DHEA (dehydroepiandrosteron) to hormon produkowany przez nadnercza. Uważa się, że zwiększenie jego poziomu może oddziaływać korzystnie m.in. przy takich dolegliwościach jak: osteoporoza, cukrzyca, choroby układu sercowo-naczyniowego, otyłość, zaburzenia układu odpornościowego, depresja, choroba Parkinsona, choroba Alzheimera, stwardnienie rozsiane.

GABA (kwas gamma-aminomasłowy) jest ważnym neuroprzekaźnikiem o działaniu rozluźniającym i zmniejszającym pobudliwość. Oczywiście sztuczne stosowanie preparatów zawierających GABA (progabid, gabapentyna, wigabatryna) zawiera w sobie ryzyko uzależnienia, a ich gwałtowne odstawienie może prowadzić do nadpobudliwości.

Natomiast naturalne zwiększone wydzielania GABA, jakie powstaje na skutek zapanowania nad stresem, wykonywania technik relaksacyjnych, czy też praktykowania medytacji, nie tylko działa uspokajająco, ale także zwiększa poziom naszej koncentracji, czy skupienia, zwiększa wydolność w przyswajaniu informacji, jak i poprawia jakość naszej pracy, poprzez eliminację rozproszenia i chaosu z naszej psychiki.

Patrząc na współczesne badania z zakresu psychoneuroimmunologii i  analizując powiązania pomiędzy stresem i relaksacją, a reakcjami i procesami w układzie nerwowym, endokrynologicznym (hormonalnym) i immunologicznym (odpornościowym) warto zwrócić uwagę, że wiele terapii i autoterapii obniżających poziom stresu w naszej psychice i naszym życiu, może istotnie przyczynić się zwiększenie poziomu harmonii w naszej psychice, jak i do zwiększenia aktywności układu odpornościowego i poprawy stanu naszego zdrowia.

Spośród popularnych obecnie technik i ćwiczeń o odziaływaniu relaksacyjnym, które wykonywane w rozluźnieniu i skupieniu będą sprzyjać obniżeniu stresu i uaktywnieniu dobroczynnych procesów hormonalnych w naszym organizmie, możemy wymienić m.in. QiGong (czi kung), Tai Chi, hatha-joga, czy relaksacyjne stosowanie ćwiczeń oddechowych.

W przypadku bardziej zaawansowanych metod, jak np. wyzwalanie relaksu poprzez odpowiedni rodzaj oddychania, korzystne jest otrzymanie szczegółowych instrukcji od instruktora biegłego w danej metodzie.

Niewątpliwie rekreacyjne podejście do uprawiania sportu, jak np. stosowanie zrelaksowanego sposobu pływania, biegania, czy rekreacyjnie uprawiany fitness mogą także pełnić istotną rolę w dobroczynnym aktywizowaniu naszego układu hormonalnego w kierunku prozdrowotnym.

Spośród innych, klasycznych i znanych technik relaksacyjnym i podobnie prozdrowotnym (relaksujących i harmonizującym psychikę i ciało) działaniu wymienić można trening autogenny Schultza, czy progresywną relaksację mięśni Edmunda Jacobsona (metoda Jacobsona).